Του ΓΙΑΝΝΗ ΛΑΪΟΥ (Επίκουρου καθηγητή ΤΕΦΑΑ Πανεπιστημίου Αθηνών - Προπονητή Πετοσφαίρισης)
Το παιχνίδι της Πετοσφαίρισης από τότε που δημιουργήθηκε (1895, William G. Morgan) μέχρι την ίδρυση της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Πετοσφαίρισης (F.I.V.B. 1947, Παρίσι) διαδίδεται σε όλο τον πλανήτη, αλλά παίζεται με κανονισμούς διαφορετικούς ανάλογα του τόπου διεξαγωγής του.
Το πρώτο μέλημα της F.I.V.B ήταν να θεσπίσει κανονισμούς κοινά αποδεκτούς ώστε να αρχίσει η διεξαγωγή διεθνών διοργανώσεων (1948 στη Ρώμη 1ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανδρών, 1949 στην Πράγα 1ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ανδρών, 1952 στη Μόσχα 1ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Γυναικών και το 1964 στο Τόκυο έγινε Ολυμπιακό Αγώνισμα).
Οι βασικοί κανονισμοί, όπως το ύψος του διχτυού (2.43m για τους άνδρες και 2.24m για τις γυναίκες), οι διαστάσεις του γηπέδου (9 Χ 18m), η περιστροφή των παικτών (αλλαγή θέσεων), οι τρεις επαφές με την μπάλα, η απαγόρευση επαφής με το δίχτυ και η ανακήρυξη του νικητή στα 3 νικηφόρα σετ, ήταν αυτοί που έδωσαν ταυτότητα και χαρακτήρα στο άθλημα.
Όμως, όπως όλα τα αθλήματα επιζητάει και αυτό την εξέλιξή του για να γίνει περισσότερο αντικειμενικό τόσο στα μάτια των θεατών όσο και στις αποφάσεις των διαιτητών. Η εξέλιξη που προήλθε με τη διαφοροποίηση των κανονισμών είχε σαν αποτέλεσμα τη χρήση νέων τεχνικών στον χειρισμό της μπάλας, τη σύνθεση μιας ομάδας και την αγωνιστική τακτική.
Τεχνική - Τακτική
Μερικά παραδείγματα θα θυμίσουν τέτοιες προσπάθειες: Το κυματιστό σερβίς αντιμετωπίστηκε με τη μανσέτα. Η διάταξη υποδοχής των 5 παικτών (W) μετατράπηκε σε ημικύκλιο 4 ή 3 παικτών και κατέληξε στους 2. Η εμφάνιση του δυνατού σερβίς με άλμα (1982-1984) αντιμετωπίστηκε στην αρχή με 2 παίκτες αλλά η δυσκολία απόκρουσής του οδήγησε στον σχηματισμό υποδοχής 3 παικτών. Ο πρώτος χρόνος επίθεσης ανάγκασε τους κεντρικούς μπλοκέρ να πηδούν ταυτόχρονα με τον επιθετικό. Οι περιφερειακοί παίκτες εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη συνθήκη και άρχισαν να επιτίθενται με διασταυρώσεις των τρεξιμάτων τους (κομπίνες), οι μπλοκέρ αμύνθηκαν με κινήσεις του μπλοκ - πίσω - από το μπλοκ.
Η απόλυτη εξειδίκευση των παικτών οδήγησε, αφενός μεν, στην άμεση χρησιμοποίηση νέων παικτών και αφετέρου στον ευκολότερο σχεδιασμό επιθετικών και αμυντικών τακτικών. Η προσθήκη του επιθετικού από τη ζώνη άμυνας (1976 από τη θέση 5), καθώς και το αυξανόμενο ύψος των παικτών, ανάγκασε τους κεντρικούς μπλοκέρ να χρησιμοποιήσουν τη μέθοδο «βλέπω - αντιδρώ» και τους περιφερειακούς να τους βοηθούν στο κέντρο για ένα επιτυχημένο μπλοκ. Το δυνατό σερβίς με άλμα μείωσε την αποτελεσματικότητα της υποδοχής και το ποσοστό των επιθέσεων του πρώτου χρόνου, η επίθεση, όμως, βρήκε λύσεις με πολύ γρήγορο παιχνίδι στα άκρα (Λάιος Ι., & συνεργάτες 2004).
Η ευαίσθητη περιοχή της άμυνας (3-6) στην αρχή καλύφθηκε με το αμυντικό σύστημα «6 εμπρός» αλλά η κινητικότητα των παικτών και η προπονητική σκέψη δημιούργησε το πληρέστερο αμυντικό σύστημα «6 πίσω» και στη συνέχεια αμυντικά συστήματα προσαρμοσμένα σε συγκεκριμένους παίκτες ή περιστροφές της αντίπαλης ομάδας.
Οι κανονισμοί
Η εμφάνιση των αντενών, οι προεκτάσεις των γραμμών της ζώνης επίθεσης, το πέρασμα των χεριών στο άλλο γήπεδο κατά την προσπάθεια του μπλοκ, η μη καταμέτρηση σαν επαφή της μπάλας με τα χέρια των παικτών που πραγματοποιούν μπλοκ, η παρουσία 4 εποπτών κ.ά., προστέθηκαν στους κανονισμούς.
Φυσικά, κάποιες αλλαγές δημιούργησαν αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα και αποσύρθηκαν όπως η στήριξη των αντενών 20 πόντους έξω από την πλαϊνή γραμμή, η δημιουργία άμεσου μπλοκ στο σερβίς, η παρεμπόδιση της ορατότητας των αντιπάλων υποδοχέων κατά την εκτέλεση του σερβίς, το μέγιστο όριο πόντων ανά σετ κλπ..
Όμως, όλα αυτά τα ωραία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού ήταν κατανοητά από τους συμμετέχοντες παίκτες και προπονητές, αλλά όχι από τους θεατές, οι οποίοι δεν μπορούσαν εύκολα να καταλάβουν πότε τελικά μία ομάδα χρησιμοποιούσε τεχνικές σύμφωνες με τους κανονισμούς και κυρίως πότε κατακτούσε έναν πόντο.
Η F.I.V.B., υπό την προεδρεία του Dr. Ρούμπεν Ακόστα (1984), προχώρησε στη δημιουργία διεθνών επιτροπών οι οποίες, αφού μελέτησαν το παιχνίδι, πειραματίστηκαν και αποφάσισαν μία σταδιακή αλλαγή μερικών κανονισμών ώστε το παιχνίδι να γίνει περισσότερο κατανοητό στους θεατές για την κατάκτηση ενός πόντου - σετ - αγώνα, συναρπαστικό με τις φάσεις που θα δημιουργούνται από ομάδες κοντινές σε δυναμικότητα και τηλεοπτικά ανταγωνιστικό σε σχέση με τα άλλα αθλήματα, τουλάχιστον όσον αφορά τη συνολική διάρκεια του αγώνα (Κουντούρης Π., & συνεργάτες 2001, Αγγελονίδης Ι., & συνεργάτες 2004).
Η πρώτη καινοτομία των κανονισμών εφαρμόστηκε αρκετά γρήγορα (1988) και αφορούσε μόνο το 5ο σετ, στο οποίο για κάθε φάση αντιστοιχούσε ένας πόντος (tiebreak rally-point system). Το σετ τελείωνε στους 15 πόντους με μέγιστη παράταση, εφόσον χρειαζόταν, τους 17 πόντους. Ακολούθησε η χρησιμοποίηση 3 μπαλών (απαραίτητη η παρουσία παιδιών για την επιστροφή της μπάλας που απομακρύνθηκε), κατά τη διεξαγωγή ενός παιχνιδιού, ώστε να μην δημιουργούνται καθυστερήσεις. Παράλληλα για να γίνει το άθλημα περισσότερο δημοφιλές και να διαδοθεί περισσότερο, δημιουργήθηκαν πρωταθλήματα Εθνικών ομάδων, όπως το World League (1990), το World Grand Champions Cup (1993) και ταυτόχρονα έγινε αναβάθμιση του παλαιότερου World Cup (1965).
Σήμερα, στα πλαίσια αυτά, διεξάγονται οι παρακάτω Παγκόσμιες διοργανώσεις: WORLD Cup Men / Women, WORLD Championships Men / Women, WORLD League, WORLD Grand Prix, WORLD Grand Champions Cup, MEN’S JUNIOR World Championship, WOMEN’S JUNIOR World Championship, BOYS’ YOUTH World Championship, GIRLS’ YOUTH World Championship, OLYMPIC GAMES.
Ανατροπές το 2000
Με απόφασή της η F.I.V.B. προχώρησε το 2000 στην εφαρμογή πολλών και σημαντικών αλλαγών των κανονισμών σε όλα τα επίπεδα, με εξαίρεση τους βασικούς κανονισμούς που περιγράφηκαν στην αρχή. Οι αλλαγές αυτές επηρέασαν τόσο πολύ τη διεξαγωγή του παιχνιδιού ώστε σήμερα όλοι παραδέχονται ότι έχουμε ένα καινούργιο άθλημα.
Οι κυριότερες από αυτές τις αλλαγές είναι:
• Καταμέτρηση πόντου για κάθε φάση, καθ’ όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού όχι μόνο για το 5ο σετ, αλλά και για τα τέσσερα πρώτα σετ τα οποία λήγουν στους 25 πόντους (ισχύει η παράταση όταν δεν υπάρχει διαφορά 2 πόντων). Ενδεικτικά τα παραπάνω συνετέλεσαν:
• Να μειωθεί η διαφορά δυναμικότητας που υπήρχε μεταξύ των παραδοσιακά καλών ομάδων από τις υπόλοιπες, διότι το παιχνίδι από αμυντικό (μία ομάδα κατακτούσε πόντο μόνο αν κέρδιζε τη φάση που ξεκινούσε με δικό της σερβίς), εξελίχθηκε σε επιθετικό αφού ο κανονισμός της «αλλαγής» καταγράφεται τώρα ως πόντος (Λάιος Ι., 2000; Λάιος Ι., & Μουστακίδης Α., 2001). Αυτό φαίνεται από την αύξηση των αγώνων που τελειώνουν με 3-2 σετ μειώνοντας αντίστοιχα το ποσοστό των αγώνων με τελικό σκορ 3-1 σετ (Λάιος Ι., & Κουντούρης Π., 2005).
• Να διαφοροποιηθεί η κατανομή κερδισμένων πόντων μεταξύ των παικτών διαφορετικών ειδικοτήτων της ίδιας ομάδας.
• Να συρρικνωθεί ο μέσος όρος διάρκειας των σετ του παιχνιδιού από 27΄το 1998-99 και 19΄το 2000-01, σε 23΄το 2003-04 (Κουντούρης Π., & Λάιος Ι., 2000).
• Η αλλαγή της μπάλας και η επαφή της με οποιοδήποτε σημείο του σώματος, η επαναφορά της από το αντίπαλο γήπεδο - έξω από τις αντένες - και η θέσπιση του παίκτη libero, δημιούργησαν αισθητές αλλαγές, όπως:
• Η αύξηση του χρόνου από 19’ σε 23 λεπτά (2000-01 και 2003-04 αντίστοιχα) διαπιστώθηκε ότι δεν οφείλονταν στην αριθμητική αύξηση των αγωνιστικών επεισοδίων (φάσεις) ανά σετ, αλλά στη μεγαλύτερη διάρκειά τους. Η χρονική αυτή παράταση εξηγείται με τις περισσότερες άμυνες που πραγματοποιούνται. Η εμφάνιση του παίκτη libero, όχι μόνο βελτίωσε την υποδοχή για καλύτερη οργάνωση της επίθεσης, αλλά ενίσχυσε και την άμυνα, που είναι κατά τεκμήριο, το ασθενέστερο μέρος του παιχνιδιού όλων των ομάδων. Μετά από έρευνες διαπιστώθηκαν επίσης τα παρακάτω:
• Η κατάκτηση της φάσης από την ομάδα που εκτελεί το σερβίς πραγματοποιείται κατά μέσο όρο σε ποσοστό 34,6% (θέσεις 2,3,5 < 34,6% και θέσεις 1,4,6 > 34,6%) (Λάιος Α., 2008). Παρόμοια ήταν και τα ευρήματα με το παιχνίδι πριν την αλλαγή των κανονισμών (Fellingham &al, 1994). Επίσης για τα σετ 1ο έως 4ο κατά μέσο όρο γίνονται ~15 αλλαγές (14,6±2,7) θέσεων, δηλαδή 2½ πλήρεις περιστροφές, ενώ για το 5ο σετ κατά μέσο όρο ~9 (8,8 ±2,2) αλλαγές θέσεων, δηλαδή 1½ πλήρης περιστροφή (Λάιος Α., 2008).
• Η αποτελεσματικότητα στην επίθεση εξαρτάται από τη συνολική λειτουργία της ομάδας αλλά δεν αρκεί για την αγωνιστική επιτυχία, η οποία εξασφαλίζεται όταν η ομάδα καταφέρει να εκτελέσει τουλάχιστον 1 ή 2 σερβίς περισσότερα από την αντίπαλη ομάδα. Η αποτελεσματικότητα όμως των σερβίς ενισχύεται αν ο λόγος των χαμένων προς αυτά που απέφεραν άμεσο πόντο είναι μικρότερος από 2.33±0.44 (Δρίκος Σ., 2008).
• Τέλος, το ποσοστό της επίθεσης μετά από υποδοχή που απέφερε άμεσο πόντο και ο λόγος των χαμένων σερβίς προς τους «άσσους» είναι οι δύο μεταβλητές που αποτελούν παράγοντες στην εξίσωση πρόβλεψης για τον αριθμό των βαθμών που μπορεί να συγκεντρώσει μία ομάδα στο τέλος της κανονικής περιόδου του πρωταθλήματος (Δρίκος Σ., 2008).
Πιθανές νέες αλλαγές
Η ιστορία του αθλήματος έχει δείξει ότι εμπνευσμένοι προπονητές, πάντα μέσα στα πλαίσια των κανονισμών, παρουσίασαν ομάδες που κυριάρχησαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο Παγκόσμιο στερέωμα και έδειξαν στους υπόλοιπους το δρόμο για τη δική τους εξέλιξη.
Οι Εθνικές ομάδες των χωρών Τσεχοσλοβακίας, Ρωσίας, Πολωνίας, Ιταλίας και Ηνωμένων Πολιτειών, πράγματι συνέβαλαν τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση. Στη σημερινή εποχή όλοι μας παραδεχόμαστε ότι την πρωτοπορία έχει η ομάδα της Βραζιλίας, όχι μόνο γιατί έχει κατακτήσει σχεδόν όλους τους τίτλους τα τελευταία 6 χρόνια, αλλά γιατί έδειξε ότι έφθασε στο μέγιστο των δυνατοτήτων της επιθετικής ανάπτυξης.
Η επιθετική αυτή ανάπτυξη στηρίζεται:
Στη συμμετοχή 4 επιθετικών σε κάθε φάση του παιχνιδιού (δεν επιτίθενται ο πασαδόρος και ο παίκτης λίμπερο) έναντι των 3 και περιστασιακά 4 των υπολοίπων ομάδων. Η συμμετοχή στην επίθεση των παικτών των θέσεων 3 & 6 υπερβαίνει το ποσοστό των επιθέσεων από τα άκρα. Η ταχύτητα επίθεσης από όλους τους περιφερειακούς παίκτες γίνεται σε λιγότερο από 1.06 sec γεγονός που δεν επιτρέπει στον κεντρικό μπλοκέρ να πραγματοποιήσει 2 ολοκληρωμένα βήματα από τη θέση 3 προς τα άκρα του διχτυού (Laios,Y,. Kountouris, P,. 2005).
Ο παίκτης λίμπερο αναλαμβάνει το ρόλο του πασαδόρου από τη ζώνη άμυνας όταν η κατάσταση της στιγμής το απαιτεί. Το μοντέλο αυτό του παιχνιδιού προσπαθούν πλέον όλοι να μιμηθούν ανεξαρτήτως ηλικίας και χώρας. Φαίνεται δε ότι στο μέλλον όλες πλέον οι ομάδες θα έχουν το ίδιο αγωνιστικό προφίλ.
Αν συμβεί αυτό τότε όχι μόνο για τους θεατές αλλά ακόμα και για τους ανταγωνιζόμενους παίκτες θα πάψει το ενδιαφέρον, αφού το παιχνίδι θα γίνει μονότονο. Προφανώς τότε, μια νέα αλλαγή των κανονισμών θα είναι αυτή που θα δημιουργήσει αφενός μεν ένα νέο παιχνίδι και αφετέρου θα οδηγήσει τους προπονητές σε νέες αγωνιστικές τακτικές. Οι σκέψεις αυτές βασίζονται στη διαπίστωση ότι η ισχυρότερη επιθετικά ομάδα συνήθως κερδίζει την ασθενέστερη (αναλογία επίθεσης προς άμυνα 65.4% / 34,6%). Άρα το ζητούμενο είναι να ενισχυθεί η άμυνα ή να μειωθούν οι δυνατότητες της επίθεσης ώστε πράγματι να μην προβλέπεται εύκολα ο νικητής της συνάντησης.
Ήδη η εκ νέου αλλαγή της μπάλας (2008) έγινε για το σκοπό αυτό. Κάποιες σκέψεις στο θέμα αυτό, σήμερα, μπορεί να φαίνονται ουτοπιστικές αλλά ποτέ κανείς δεν ξέρει.
• Να υψωθεί το δίχτυ ώστε να αμβλυνθεί η τροχιά των επιθετικών χτυπημάτων.
• Να μεγαλώσει η επιθετική ζώνη με την απομάκρυνση της γραμμής των 3 μέτρων προς τα πίσω (μικρότερη αποτελεσματικότητα της επίθεσης από τη ζώνη άμυνας).
• Να μικρύνει ο αγωνιστικός χώρος.
• Να επιτραπεί σε 4 παίκτες να πραγματοποιούν το μπλοκ.
• Ο κανονισμός της περιστροφής να ισχύει μόνο για το σερβίς (να μην υπάρχουν λάθος θέσεις).
• Να υπάρξει ο αντίστοιχος παίκτης του λίμπερο αλλά για το μπλοκ (να εισέρχεται μόνο όταν η ομάδα εκτελεί το σερβίς).
• Αυστηρότεροι κανονισμοί των χειρισμών της μπάλας στη συνολική ανάπτυξη της επίθεσης.
Βιβλιογραφία Λάιος Ι. (2000, Οκτ. - Δεκ.).
Σύγκριση τελικών αποτελεσμάτων με τους παλαιούς και νέους κανονισμούς, καθώς και των στατιστικών ανά τεχνικό στοιχείο των δύο τελευταίων αγωνιστικών περιόδων, στην Α1 Εθνική Κατηγορία Ανδρών Ελλάδος. Πετοσφαίριση στην Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό. Τεύχος 50, 09-12. Kountouris P., Laios J. (2000, Jun. - Jul.). Investigation into the time characteristics of the Volleyball game. Coaching Volleyball, Vol. 17, No 3, 16-19. Kountouris P., Laios J. (2000, Feb.- March.). Changes effected on the game of Volleyball by the enforcement of the new regulations. Coaching Volleyball, Vol. 17, No 1, 26-30. Λάιος Ι., Μουστακίδης A. (2001, Ιούλ.-Οκτ.).
Οι μεταβολές που επήλθαν στην Πετοσφαίριση της Α1 Εθνική Κατηγορία Ανδρών Ελλάδας σαν συνέπεια της αλλαγής των κανονισμών.
ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ, Τεύχος 16, Νο 3 / 4, 89-94. Κουντούρης Π., Λάιος Ι., Kατσικαδέλλη A., Αγγελονίδης Ι. (2001).
Διερεύνηση της αποδοχής του παιχνιδιού της πετοσφαίρισης μετά την εφαρμογή των νέων κανονισμών. Φυσική Δραστηριότητα και Ποιότητα Ζωής. 2, 65-71. Ηλεκτρονικό περιοδικό. http://kerkini.csd.auth.gr/gym/main/authen.asp. Αγγελονίδης Γ., Κουντούρης Π., Λάιος Γ. & Κατσικαδέλλη Α. (2004).
Η Επίδραση της Εφαρμογής των νέων Κανονισμών της Πετοσφαίρισης κατά την Άποψη Προπονητών και Αθλητών. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλητισμό, 2, (1), 33-39. Ηλεκτρονικό περιοδικό. http :// www. hape. gr/ emag.asp. Laios Y., Kountouris P. (2005, November). Evolution in men's volleyball skills and tactics as evidenced in the Athens 2004 Olympic Games. International Journal of Performance Analysis in Sport, Volume 5, Number 2, pp. 1-8(8) Laios, Y., Kountouris, P., Aggelonidis, I., Katsikadelli, A. (2004). Comparative study of the effectiveness of the Greek National Men’s Volleyball team with the internationally top ranking teams. International Journal of Volleyball Research, Vol.7, No 1,4-9. Λάιος Α. (2008, Σεπτέμβριος).
Η επίδραση της αρχικής τοποθέτησης των παικτών στο αποτέλεσμα του αγώνα στην πετοσφαίριση. Μεταπτυχιακή διατριβή. ΤΕΦΑΑ Αθηνών. Δρίκος Σ. (2008, Ιούνιος).
Σχέση των τεχνικών επιδεξιοτήτων της Πετοσφαίρισης με τη βαθμολογική κατάταξη ομάδων υψηλού επιπέδου. Μεταπτυχιακή διατριβή. ΤΕΦΑΑ Αθηνών. Fellingham G. W., Collings B. J., & McGown C. M. (1994). Developing an optimal scoring system with a special emphasis on volleyball. Research Quarterly for Exercise and Sport, 65(3), 237-243.
Αναδημοσίευση από volleyball.gr
Το παιχνίδι της Πετοσφαίρισης από τότε που δημιουργήθηκε (1895, William G. Morgan) μέχρι την ίδρυση της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Πετοσφαίρισης (F.I.V.B. 1947, Παρίσι) διαδίδεται σε όλο τον πλανήτη, αλλά παίζεται με κανονισμούς διαφορετικούς ανάλογα του τόπου διεξαγωγής του.
Το πρώτο μέλημα της F.I.V.B ήταν να θεσπίσει κανονισμούς κοινά αποδεκτούς ώστε να αρχίσει η διεξαγωγή διεθνών διοργανώσεων (1948 στη Ρώμη 1ο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Ανδρών, 1949 στην Πράγα 1ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ανδρών, 1952 στη Μόσχα 1ο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Γυναικών και το 1964 στο Τόκυο έγινε Ολυμπιακό Αγώνισμα).
Οι βασικοί κανονισμοί, όπως το ύψος του διχτυού (2.43m για τους άνδρες και 2.24m για τις γυναίκες), οι διαστάσεις του γηπέδου (9 Χ 18m), η περιστροφή των παικτών (αλλαγή θέσεων), οι τρεις επαφές με την μπάλα, η απαγόρευση επαφής με το δίχτυ και η ανακήρυξη του νικητή στα 3 νικηφόρα σετ, ήταν αυτοί που έδωσαν ταυτότητα και χαρακτήρα στο άθλημα.
Όμως, όπως όλα τα αθλήματα επιζητάει και αυτό την εξέλιξή του για να γίνει περισσότερο αντικειμενικό τόσο στα μάτια των θεατών όσο και στις αποφάσεις των διαιτητών. Η εξέλιξη που προήλθε με τη διαφοροποίηση των κανονισμών είχε σαν αποτέλεσμα τη χρήση νέων τεχνικών στον χειρισμό της μπάλας, τη σύνθεση μιας ομάδας και την αγωνιστική τακτική.
Τεχνική - Τακτική
Μερικά παραδείγματα θα θυμίσουν τέτοιες προσπάθειες: Το κυματιστό σερβίς αντιμετωπίστηκε με τη μανσέτα. Η διάταξη υποδοχής των 5 παικτών (W) μετατράπηκε σε ημικύκλιο 4 ή 3 παικτών και κατέληξε στους 2. Η εμφάνιση του δυνατού σερβίς με άλμα (1982-1984) αντιμετωπίστηκε στην αρχή με 2 παίκτες αλλά η δυσκολία απόκρουσής του οδήγησε στον σχηματισμό υποδοχής 3 παικτών. Ο πρώτος χρόνος επίθεσης ανάγκασε τους κεντρικούς μπλοκέρ να πηδούν ταυτόχρονα με τον επιθετικό. Οι περιφερειακοί παίκτες εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη συνθήκη και άρχισαν να επιτίθενται με διασταυρώσεις των τρεξιμάτων τους (κομπίνες), οι μπλοκέρ αμύνθηκαν με κινήσεις του μπλοκ - πίσω - από το μπλοκ.
Η απόλυτη εξειδίκευση των παικτών οδήγησε, αφενός μεν, στην άμεση χρησιμοποίηση νέων παικτών και αφετέρου στον ευκολότερο σχεδιασμό επιθετικών και αμυντικών τακτικών. Η προσθήκη του επιθετικού από τη ζώνη άμυνας (1976 από τη θέση 5), καθώς και το αυξανόμενο ύψος των παικτών, ανάγκασε τους κεντρικούς μπλοκέρ να χρησιμοποιήσουν τη μέθοδο «βλέπω - αντιδρώ» και τους περιφερειακούς να τους βοηθούν στο κέντρο για ένα επιτυχημένο μπλοκ. Το δυνατό σερβίς με άλμα μείωσε την αποτελεσματικότητα της υποδοχής και το ποσοστό των επιθέσεων του πρώτου χρόνου, η επίθεση, όμως, βρήκε λύσεις με πολύ γρήγορο παιχνίδι στα άκρα (Λάιος Ι., & συνεργάτες 2004).
Η ευαίσθητη περιοχή της άμυνας (3-6) στην αρχή καλύφθηκε με το αμυντικό σύστημα «6 εμπρός» αλλά η κινητικότητα των παικτών και η προπονητική σκέψη δημιούργησε το πληρέστερο αμυντικό σύστημα «6 πίσω» και στη συνέχεια αμυντικά συστήματα προσαρμοσμένα σε συγκεκριμένους παίκτες ή περιστροφές της αντίπαλης ομάδας.
Οι κανονισμοί
Η εμφάνιση των αντενών, οι προεκτάσεις των γραμμών της ζώνης επίθεσης, το πέρασμα των χεριών στο άλλο γήπεδο κατά την προσπάθεια του μπλοκ, η μη καταμέτρηση σαν επαφή της μπάλας με τα χέρια των παικτών που πραγματοποιούν μπλοκ, η παρουσία 4 εποπτών κ.ά., προστέθηκαν στους κανονισμούς.
Φυσικά, κάποιες αλλαγές δημιούργησαν αντίθετα αποτελέσματα από τα αναμενόμενα και αποσύρθηκαν όπως η στήριξη των αντενών 20 πόντους έξω από την πλαϊνή γραμμή, η δημιουργία άμεσου μπλοκ στο σερβίς, η παρεμπόδιση της ορατότητας των αντιπάλων υποδοχέων κατά την εκτέλεση του σερβίς, το μέγιστο όριο πόντων ανά σετ κλπ..
Όμως, όλα αυτά τα ωραία ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του παιχνιδιού ήταν κατανοητά από τους συμμετέχοντες παίκτες και προπονητές, αλλά όχι από τους θεατές, οι οποίοι δεν μπορούσαν εύκολα να καταλάβουν πότε τελικά μία ομάδα χρησιμοποιούσε τεχνικές σύμφωνες με τους κανονισμούς και κυρίως πότε κατακτούσε έναν πόντο.
Η F.I.V.B., υπό την προεδρεία του Dr. Ρούμπεν Ακόστα (1984), προχώρησε στη δημιουργία διεθνών επιτροπών οι οποίες, αφού μελέτησαν το παιχνίδι, πειραματίστηκαν και αποφάσισαν μία σταδιακή αλλαγή μερικών κανονισμών ώστε το παιχνίδι να γίνει περισσότερο κατανοητό στους θεατές για την κατάκτηση ενός πόντου - σετ - αγώνα, συναρπαστικό με τις φάσεις που θα δημιουργούνται από ομάδες κοντινές σε δυναμικότητα και τηλεοπτικά ανταγωνιστικό σε σχέση με τα άλλα αθλήματα, τουλάχιστον όσον αφορά τη συνολική διάρκεια του αγώνα (Κουντούρης Π., & συνεργάτες 2001, Αγγελονίδης Ι., & συνεργάτες 2004).
Η πρώτη καινοτομία των κανονισμών εφαρμόστηκε αρκετά γρήγορα (1988) και αφορούσε μόνο το 5ο σετ, στο οποίο για κάθε φάση αντιστοιχούσε ένας πόντος (tiebreak rally-point system). Το σετ τελείωνε στους 15 πόντους με μέγιστη παράταση, εφόσον χρειαζόταν, τους 17 πόντους. Ακολούθησε η χρησιμοποίηση 3 μπαλών (απαραίτητη η παρουσία παιδιών για την επιστροφή της μπάλας που απομακρύνθηκε), κατά τη διεξαγωγή ενός παιχνιδιού, ώστε να μην δημιουργούνται καθυστερήσεις. Παράλληλα για να γίνει το άθλημα περισσότερο δημοφιλές και να διαδοθεί περισσότερο, δημιουργήθηκαν πρωταθλήματα Εθνικών ομάδων, όπως το World League (1990), το World Grand Champions Cup (1993) και ταυτόχρονα έγινε αναβάθμιση του παλαιότερου World Cup (1965).
Σήμερα, στα πλαίσια αυτά, διεξάγονται οι παρακάτω Παγκόσμιες διοργανώσεις: WORLD Cup Men / Women, WORLD Championships Men / Women, WORLD League, WORLD Grand Prix, WORLD Grand Champions Cup, MEN’S JUNIOR World Championship, WOMEN’S JUNIOR World Championship, BOYS’ YOUTH World Championship, GIRLS’ YOUTH World Championship, OLYMPIC GAMES.
Ανατροπές το 2000
Με απόφασή της η F.I.V.B. προχώρησε το 2000 στην εφαρμογή πολλών και σημαντικών αλλαγών των κανονισμών σε όλα τα επίπεδα, με εξαίρεση τους βασικούς κανονισμούς που περιγράφηκαν στην αρχή. Οι αλλαγές αυτές επηρέασαν τόσο πολύ τη διεξαγωγή του παιχνιδιού ώστε σήμερα όλοι παραδέχονται ότι έχουμε ένα καινούργιο άθλημα.
Οι κυριότερες από αυτές τις αλλαγές είναι:
• Καταμέτρηση πόντου για κάθε φάση, καθ’ όλη τη διάρκεια του παιχνιδιού όχι μόνο για το 5ο σετ, αλλά και για τα τέσσερα πρώτα σετ τα οποία λήγουν στους 25 πόντους (ισχύει η παράταση όταν δεν υπάρχει διαφορά 2 πόντων). Ενδεικτικά τα παραπάνω συνετέλεσαν:
• Να μειωθεί η διαφορά δυναμικότητας που υπήρχε μεταξύ των παραδοσιακά καλών ομάδων από τις υπόλοιπες, διότι το παιχνίδι από αμυντικό (μία ομάδα κατακτούσε πόντο μόνο αν κέρδιζε τη φάση που ξεκινούσε με δικό της σερβίς), εξελίχθηκε σε επιθετικό αφού ο κανονισμός της «αλλαγής» καταγράφεται τώρα ως πόντος (Λάιος Ι., 2000; Λάιος Ι., & Μουστακίδης Α., 2001). Αυτό φαίνεται από την αύξηση των αγώνων που τελειώνουν με 3-2 σετ μειώνοντας αντίστοιχα το ποσοστό των αγώνων με τελικό σκορ 3-1 σετ (Λάιος Ι., & Κουντούρης Π., 2005).
• Να διαφοροποιηθεί η κατανομή κερδισμένων πόντων μεταξύ των παικτών διαφορετικών ειδικοτήτων της ίδιας ομάδας.
• Να συρρικνωθεί ο μέσος όρος διάρκειας των σετ του παιχνιδιού από 27΄το 1998-99 και 19΄το 2000-01, σε 23΄το 2003-04 (Κουντούρης Π., & Λάιος Ι., 2000).
• Η αλλαγή της μπάλας και η επαφή της με οποιοδήποτε σημείο του σώματος, η επαναφορά της από το αντίπαλο γήπεδο - έξω από τις αντένες - και η θέσπιση του παίκτη libero, δημιούργησαν αισθητές αλλαγές, όπως:
• Η αύξηση του χρόνου από 19’ σε 23 λεπτά (2000-01 και 2003-04 αντίστοιχα) διαπιστώθηκε ότι δεν οφείλονταν στην αριθμητική αύξηση των αγωνιστικών επεισοδίων (φάσεις) ανά σετ, αλλά στη μεγαλύτερη διάρκειά τους. Η χρονική αυτή παράταση εξηγείται με τις περισσότερες άμυνες που πραγματοποιούνται. Η εμφάνιση του παίκτη libero, όχι μόνο βελτίωσε την υποδοχή για καλύτερη οργάνωση της επίθεσης, αλλά ενίσχυσε και την άμυνα, που είναι κατά τεκμήριο, το ασθενέστερο μέρος του παιχνιδιού όλων των ομάδων. Μετά από έρευνες διαπιστώθηκαν επίσης τα παρακάτω:
• Η κατάκτηση της φάσης από την ομάδα που εκτελεί το σερβίς πραγματοποιείται κατά μέσο όρο σε ποσοστό 34,6% (θέσεις 2,3,5 < 34,6% και θέσεις 1,4,6 > 34,6%) (Λάιος Α., 2008). Παρόμοια ήταν και τα ευρήματα με το παιχνίδι πριν την αλλαγή των κανονισμών (Fellingham &al, 1994). Επίσης για τα σετ 1ο έως 4ο κατά μέσο όρο γίνονται ~15 αλλαγές (14,6±2,7) θέσεων, δηλαδή 2½ πλήρεις περιστροφές, ενώ για το 5ο σετ κατά μέσο όρο ~9 (8,8 ±2,2) αλλαγές θέσεων, δηλαδή 1½ πλήρης περιστροφή (Λάιος Α., 2008).
• Η αποτελεσματικότητα στην επίθεση εξαρτάται από τη συνολική λειτουργία της ομάδας αλλά δεν αρκεί για την αγωνιστική επιτυχία, η οποία εξασφαλίζεται όταν η ομάδα καταφέρει να εκτελέσει τουλάχιστον 1 ή 2 σερβίς περισσότερα από την αντίπαλη ομάδα. Η αποτελεσματικότητα όμως των σερβίς ενισχύεται αν ο λόγος των χαμένων προς αυτά που απέφεραν άμεσο πόντο είναι μικρότερος από 2.33±0.44 (Δρίκος Σ., 2008).
• Τέλος, το ποσοστό της επίθεσης μετά από υποδοχή που απέφερε άμεσο πόντο και ο λόγος των χαμένων σερβίς προς τους «άσσους» είναι οι δύο μεταβλητές που αποτελούν παράγοντες στην εξίσωση πρόβλεψης για τον αριθμό των βαθμών που μπορεί να συγκεντρώσει μία ομάδα στο τέλος της κανονικής περιόδου του πρωταθλήματος (Δρίκος Σ., 2008).
Πιθανές νέες αλλαγές
Η ιστορία του αθλήματος έχει δείξει ότι εμπνευσμένοι προπονητές, πάντα μέσα στα πλαίσια των κανονισμών, παρουσίασαν ομάδες που κυριάρχησαν για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο Παγκόσμιο στερέωμα και έδειξαν στους υπόλοιπους το δρόμο για τη δική τους εξέλιξη.
Οι Εθνικές ομάδες των χωρών Τσεχοσλοβακίας, Ρωσίας, Πολωνίας, Ιταλίας και Ηνωμένων Πολιτειών, πράγματι συνέβαλαν τα μέγιστα προς αυτή την κατεύθυνση. Στη σημερινή εποχή όλοι μας παραδεχόμαστε ότι την πρωτοπορία έχει η ομάδα της Βραζιλίας, όχι μόνο γιατί έχει κατακτήσει σχεδόν όλους τους τίτλους τα τελευταία 6 χρόνια, αλλά γιατί έδειξε ότι έφθασε στο μέγιστο των δυνατοτήτων της επιθετικής ανάπτυξης.
Η επιθετική αυτή ανάπτυξη στηρίζεται:
Στη συμμετοχή 4 επιθετικών σε κάθε φάση του παιχνιδιού (δεν επιτίθενται ο πασαδόρος και ο παίκτης λίμπερο) έναντι των 3 και περιστασιακά 4 των υπολοίπων ομάδων. Η συμμετοχή στην επίθεση των παικτών των θέσεων 3 & 6 υπερβαίνει το ποσοστό των επιθέσεων από τα άκρα. Η ταχύτητα επίθεσης από όλους τους περιφερειακούς παίκτες γίνεται σε λιγότερο από 1.06 sec γεγονός που δεν επιτρέπει στον κεντρικό μπλοκέρ να πραγματοποιήσει 2 ολοκληρωμένα βήματα από τη θέση 3 προς τα άκρα του διχτυού (Laios,Y,. Kountouris, P,. 2005).
Ο παίκτης λίμπερο αναλαμβάνει το ρόλο του πασαδόρου από τη ζώνη άμυνας όταν η κατάσταση της στιγμής το απαιτεί. Το μοντέλο αυτό του παιχνιδιού προσπαθούν πλέον όλοι να μιμηθούν ανεξαρτήτως ηλικίας και χώρας. Φαίνεται δε ότι στο μέλλον όλες πλέον οι ομάδες θα έχουν το ίδιο αγωνιστικό προφίλ.
Αν συμβεί αυτό τότε όχι μόνο για τους θεατές αλλά ακόμα και για τους ανταγωνιζόμενους παίκτες θα πάψει το ενδιαφέρον, αφού το παιχνίδι θα γίνει μονότονο. Προφανώς τότε, μια νέα αλλαγή των κανονισμών θα είναι αυτή που θα δημιουργήσει αφενός μεν ένα νέο παιχνίδι και αφετέρου θα οδηγήσει τους προπονητές σε νέες αγωνιστικές τακτικές. Οι σκέψεις αυτές βασίζονται στη διαπίστωση ότι η ισχυρότερη επιθετικά ομάδα συνήθως κερδίζει την ασθενέστερη (αναλογία επίθεσης προς άμυνα 65.4% / 34,6%). Άρα το ζητούμενο είναι να ενισχυθεί η άμυνα ή να μειωθούν οι δυνατότητες της επίθεσης ώστε πράγματι να μην προβλέπεται εύκολα ο νικητής της συνάντησης.
Ήδη η εκ νέου αλλαγή της μπάλας (2008) έγινε για το σκοπό αυτό. Κάποιες σκέψεις στο θέμα αυτό, σήμερα, μπορεί να φαίνονται ουτοπιστικές αλλά ποτέ κανείς δεν ξέρει.
• Να υψωθεί το δίχτυ ώστε να αμβλυνθεί η τροχιά των επιθετικών χτυπημάτων.
• Να μεγαλώσει η επιθετική ζώνη με την απομάκρυνση της γραμμής των 3 μέτρων προς τα πίσω (μικρότερη αποτελεσματικότητα της επίθεσης από τη ζώνη άμυνας).
• Να μικρύνει ο αγωνιστικός χώρος.
• Να επιτραπεί σε 4 παίκτες να πραγματοποιούν το μπλοκ.
• Ο κανονισμός της περιστροφής να ισχύει μόνο για το σερβίς (να μην υπάρχουν λάθος θέσεις).
• Να υπάρξει ο αντίστοιχος παίκτης του λίμπερο αλλά για το μπλοκ (να εισέρχεται μόνο όταν η ομάδα εκτελεί το σερβίς).
• Αυστηρότεροι κανονισμοί των χειρισμών της μπάλας στη συνολική ανάπτυξη της επίθεσης.
Βιβλιογραφία Λάιος Ι. (2000, Οκτ. - Δεκ.).
Σύγκριση τελικών αποτελεσμάτων με τους παλαιούς και νέους κανονισμούς, καθώς και των στατιστικών ανά τεχνικό στοιχείο των δύο τελευταίων αγωνιστικών περιόδων, στην Α1 Εθνική Κατηγορία Ανδρών Ελλάδος. Πετοσφαίριση στην Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό. Τεύχος 50, 09-12. Kountouris P., Laios J. (2000, Jun. - Jul.). Investigation into the time characteristics of the Volleyball game. Coaching Volleyball, Vol. 17, No 3, 16-19. Kountouris P., Laios J. (2000, Feb.- March.). Changes effected on the game of Volleyball by the enforcement of the new regulations. Coaching Volleyball, Vol. 17, No 1, 26-30. Λάιος Ι., Μουστακίδης A. (2001, Ιούλ.-Οκτ.).
Οι μεταβολές που επήλθαν στην Πετοσφαίριση της Α1 Εθνική Κατηγορία Ανδρών Ελλάδας σαν συνέπεια της αλλαγής των κανονισμών.
ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ - ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ, Τεύχος 16, Νο 3 / 4, 89-94. Κουντούρης Π., Λάιος Ι., Kατσικαδέλλη A., Αγγελονίδης Ι. (2001).
Διερεύνηση της αποδοχής του παιχνιδιού της πετοσφαίρισης μετά την εφαρμογή των νέων κανονισμών. Φυσική Δραστηριότητα και Ποιότητα Ζωής. 2, 65-71. Ηλεκτρονικό περιοδικό. http://kerkini.csd.auth.gr/gym/main/authen.asp. Αγγελονίδης Γ., Κουντούρης Π., Λάιος Γ. & Κατσικαδέλλη Α. (2004).
Η Επίδραση της Εφαρμογής των νέων Κανονισμών της Πετοσφαίρισης κατά την Άποψη Προπονητών και Αθλητών. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή & τον Αθλητισμό, 2, (1), 33-39. Ηλεκτρονικό περιοδικό. http :// www. hape. gr/ emag.asp. Laios Y., Kountouris P. (2005, November). Evolution in men's volleyball skills and tactics as evidenced in the Athens 2004 Olympic Games. International Journal of Performance Analysis in Sport, Volume 5, Number 2, pp. 1-8(8) Laios, Y., Kountouris, P., Aggelonidis, I., Katsikadelli, A. (2004). Comparative study of the effectiveness of the Greek National Men’s Volleyball team with the internationally top ranking teams. International Journal of Volleyball Research, Vol.7, No 1,4-9. Λάιος Α. (2008, Σεπτέμβριος).
Η επίδραση της αρχικής τοποθέτησης των παικτών στο αποτέλεσμα του αγώνα στην πετοσφαίριση. Μεταπτυχιακή διατριβή. ΤΕΦΑΑ Αθηνών. Δρίκος Σ. (2008, Ιούνιος).
Σχέση των τεχνικών επιδεξιοτήτων της Πετοσφαίρισης με τη βαθμολογική κατάταξη ομάδων υψηλού επιπέδου. Μεταπτυχιακή διατριβή. ΤΕΦΑΑ Αθηνών. Fellingham G. W., Collings B. J., & McGown C. M. (1994). Developing an optimal scoring system with a special emphasis on volleyball. Research Quarterly for Exercise and Sport, 65(3), 237-243.
Αναδημοσίευση από volleyball.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου